Pierwszy dzień w szkole, smak świeżo upieczonych ciastek babci, zapach unoszący się po deszczu. Są to wspomnienia, które składają się na trwające doświadczenie naszego życia – zapewniają nam poczucie siebie. To one sprawiają, że czujemy się komfortowo w towarzystwie znajomych ludzi i otoczenia, wiążą przeszłość z teraźniejszością.
Pamięć jest dla nas niezwykle ważna, ponieważ czyni nas tym, kim jesteśmy. Jednak nie jest ona doskonała – zachowuje najważniejsze dla nas wspomnienia związane często z intensywnym odczuwaniem emocji. Uzasadniona jest więc obawia, czy szczęśliwe wspomnienia z przeszłości kiedyś odejdą w zapomnienie. Czy część pięknych historii zniknie bezpowrotnie?
Ulotne chwile
Pomyślcie, o ilu małych rzeczach zapominamy. Czy zapomnę kiedyś o odbytych podróżach, odwiedzonych miejscach i poznanych osobach, które były dla mnie ważne? Jak wiele wydarzeń już zniknęło z naszej pamięci? Nasze wspomnienia tworzą nas – naszą historię, to, że jesteśmy właśnie tacy a nie inni. Odczuwamy potrzebę pielęgnowania ważnych wydarzeń – robimy zdjęcia, oglądamy je z przyjaciółmi, opowiadamy o ciekawych sytuacjach naszym bliskim, gromadzimy pamiątki, które wyzwalają w nas pozytywne emocje. Rzecz jasna preferujemy miłe wspomnienia, chociaż dobrze wiemy, że istnieją też te bolesne i trudne, które staramy się spychać w otchłań naszej pamięci, a które usilnie wyrywają się na powierzchnię świadomości. Są też takie zdarzenia, które w ogóle nie przyciągają naszej uwagi – są codzienne i bez znaczenia, dlatego nasza uwaga ześlizguje się po nich, praktycznie nie odnotowując żadnych szczegółów.
Zapamiętywanie
Człowiek jest plastyczny pod względem zachowania, co oznacza, że jest zdolny do zmian. Tak samo jest z naszą pamięcią. Jej plastyczność jest związana przede wszystkim z umiejętnością uczenia się. Nasza osobowość, tożsamość, nasze „ja” ciągle ulega zmianie ze względu na przeżywane wydarzenia, posiadane poglądy i cele, które chcemy zrealizować. Należy pamiętać, że mózg nie przypomina starej zakurzonej biblioteki, w której ciemnym kącie znaleźć możemy zapomnianą, dawno nieczytaną książkę i odświeżyć sobie wybraną historię. Część bodźców zostaje w mózgu przez wiele lat, inne znikają w mgnieniu oka. To, które z nich zostaną z nami na długie lata, zależy nie tylko od ich intensywności, ale także od naszego stosunku do nich, przeżyć emocjonalnych, skupienia, samopoczucia i wielu innych czynników.
Pamięć jako proces
Większość ludzi mówi o pamięci tak, jakby to była rzecz, którą mają np. błękitne oczy czy czarne włosy. Jednak nasza pamięć nie istnieje w taki sposób, w jaki istnieje część ciała – nie jest to „rzecz”, której można dotknąć. To pojęcie, które odnosi się do procesu zapamiętywania. czyli tworzenia wspomnień, polega na powstawaniu i nieustannej przebudowie połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Połączenia te powstają przez całe życie człowieka z każdym nowym doświadczeniem, pod wpływem przeżyć, zdobywania nowych umiejętności. Za każdym razem, gdy stykamy się z czymś nowym powstają kolejne połączenia, zwane wzorcami pobudzeń. Im więcej się uczymy, doświadczamy, tym więcej takich wzorców w mózgu powstaje. Zadaniem naszego mózgu jest ciągłe zbieranie informacji i ich przetwarzanie, tak aby w przyszłości mógł on z łatwością rozpoznawać różne przedmioty i sytuacje oraz dostosować do nich nasze zachowanie. W ten sposób powstają wspomnienia. W przeszłości wielu ekspertów opisywało pamięć jako rodzaj szafki na dokumenty, pełnej pojedynczych folderów pamięci, w których przechowywane są informacje. Inni porównywali pamięć do superkomputera neuronowego w naszej głowie. Dziś eksperci uważają, że pamięć jest znacznie bardziej złożona i nieuchwytna. Nie jest zlokalizowana w jednym konkretnym miejscu w mózgu, ale jest procesem obejmującym cały umysł. To, co wydaje się być pojedynczą pamięcią, jest w rzeczywistości złożoną konstrukcją.
Pamięć selektywna
Nie jesteśmy w stanie zapamiętać wszystkiego, ale nawiązując do opinii psychologa Williama Jamesa: „Gdybyśmy pamiętali wszystko, bylibyśmy najczęściej w równie żałosnym stanie, jak wówczas, gdybyśmy nie pamiętali niczego”, można stwierdzić, że pamięć wybiórcza nabiera sensu. Istnieje ona właśnie dlatego, że pamięć nie jest studnią bez dna – nie da się zapamiętać wszystkiego, co zdarzyło się w naszym życiu. Cały proces pamięciowy jest selektywny. Nie od dziś wiadomo, że lepsze zapamiętywanie umożliwia dobre samopoczucie, dzięki któremu nasze postrzeganie działa na optymalnym poziomie, a my jesteśmy skupieni. Nasz mózg odrzuca to, co niepotrzebne, a to, co może się przydać zostawia. Takie działanie pamięci to też mechanizm obronny – lepiej zachowywane są pozytywne wydarzenia, podczas gdy te negatywne wypieramy.
Pozytywne wspomnienia kluczem do równowagi
Psychoterapia może wykorzystywać wspomnienia na kilka sposobów. Często kiedy myślimy o pracy terapeuty z pacjentem, przychodzi nam na myśl powracanie do złych wspomnień, w celu zrozumienia stłumionych emocji, które mogą wpływać na nasze obecne zachowanie. Pozytywne wspomnienia są użyteczną bronią, która może pomóc nam poradzić sobie z przeszkodami, które pojawiają się na naszej drodze. Pamięć o tym, co dobre, pomaga wielu terapeutom wydobywać utajony potencjał z pacjentów. Wspomnienie szczęśliwych chwil może nie tylko poprawić nastrój, ale też pomóc odnaleźć w sobie siłę potrzebną do zmian. Pozytywne emocje jakie odczuwamy i pielęgnujemy w sobie na co dzień, nie pozwalając im zniknąć, wzmacniają w nas pewność siebie i poczucie spełnienia.
Źródło:
https://science.howstuffworks.com/life/inside-the-mind/human-brain/human-memory.htm
Tekst: Magdalena Lupa