Niejeden Polak ma trudności ze zrozumieniem prawa. O tym, dlaczego tak jest, a także o działalności Studenckiej Poradni Prawnej porozmawiałam z przewodniczącym Alexandrem Jurankiem oraz wiceprzewodniczącym Mateuszem Ponickim.
AŻ: Działacie przy Uniwersytecie Śląskim i zajmujecie się pomocą prawną. Trzeba przyznać, że to szczytna idea. Kiedy i w jaki sposób zrodził się taki pomysł?
MP: Idea świadczenia bezpłatnych porad prawnych przez kliniki prawa funkcjonujące przy uczelniach wyższych nie jest niczym nowym. Początków jej rozwoju można dopatrywać się już pod koniec lat 90. XX wieku, kiedy to powstawały pierwsze poradnie prawne w Krakowie czy Warszawie. Jeśli chodzi o naszą poradnię, to nie odbiega ona w tym aspekcie od prekursorów, bowiem działamy już od 2003 r.
AJ: Warto tym samym nadmienić, że powód dla utworzenia poradni również na Śląsku dał nie kto inny jak ówczesny dziekan Wydziału Prawa, a także rektor UŚ – prof. dr hab. dr h.c. Maksymilian Pazdan, sprawujący jednocześnie funkcję jej kierownika.
Na czym polega wasza działalność? Czy macie jakąś „misję”?
MP: Nasza misja, która jest zresztą wspólna dla wszystkich klinik prawa, stanowi o naszym charakterze jako organizacji non profit. Ma ona dwa oblicza. Nadrzędnym celem SPP jest nieodpłatne poradnictwo prawne świadczone osobom niezamożnym, którym sytuacja finansowa nie pozwala na skorzystanie z usług profesjonalnego prawnika. Codziennie zgłasza się do nas wielu klientów. Swoje usługi oferujemy także studentom naszego uniwersytetu. W tym wypadku świadczona pomoc jest znacznie szersza. Nie tylko udzielamy bezpłatnych porad studentom, lecz także reprezentujemy ich w toczących się przeciwko nim postępowaniach dyscyplinarnych. Niejednokrotnie już udało nam się wybronić naszych klientów, zapobiegając tym samym ich wydaleniu z uczelni. Z kolei dzięki pracy dla Poradni nasi studenci mają możliwość zapoznania się z metodyką pracy prawnika. Co więcej, możemy pochwalić się także zaangażowaniem w działalność naukową oraz realizację programów edukacyjnych, w ramach których nasi członkowie przeprowadzają warsztaty o tematyce prawnej.
Jakie wymagania trzeba spełniać, aby zostać członkiem SPP?
MP: Zgodnie z naszym regulaminem członkiem Poradni może zostać student Wydziału Prawa i Administracji UŚ, który w chwili rekrutacji jest wpisany przynajmniej na trzeci rok studiów prawniczych. Od kandydatów wymaga się przede wszystkim wysokiej średniej ocen, w szczególności z modułów związanych z działalnością sekcji, do których student aplikuje.
AJ: Rekrutacja do Poradni odbywa się w drugiej połowie października, jednak ze względu na częstą zmianę liczby członków (m.in. na skutek zagranicznych wyjazdów naukowych) w ciągu roku akademickiego przeprowadzamy nabory uzupełniające. Rekrutacja składa się z dwóch etapów. W pierwszym z nich studenci muszą poradzić sobie z testem pytań wielokrotnego wyboru oraz otwartych i opisowych. Jedna z jego części polega na rozwiązaniu przedstawionych studentom konkretnych problemów prawnych zaczerpniętych z dotychczasowej praktyki kliniki. Wszystkie osoby, które uzyskają pozytywny wynik z testu rekrutacyjnego, zapraszane są do udziału w drugim etapie, tj. rozmowie kwalifikacyjnej odbywającej się przed komisją złożoną z właściwego dla danej sekcji pracownika naukowego, przewodniczącego Poradni oraz odpowiedniego koordynatora.
W jaki sposób można uzyskać oferowaną przez was pomoc?
AJ: Bezpłatną pomoc prawną w ramach działalności Poradni uzyskać może każda osoba pełnoletnia, która zgłosi się w godzinach dyżuru do sekretariatu SPP (WPiA UŚ, ul. Bankowa 11b, pok. 39) lub skieruje do nas sprawę listownie. Oczywiście jeśli ze sprawą związane są jakieś dokumenty (np. testament w sprawie spadkowej), pisma urzędowe (np. odpisy wyroków, postanowień) lub wszelkiego rodzaju inne materiały (np. zdjęcia, maile, dokumenty prywatne), które mogą być pomocne w jej rozwiązaniu, należy przygotować ich kserokopie.
MP: Podstawowym warunkiem uzyskania wsparcia jest akceptacja zasad udzielania pomocy przez Poradnię oraz złożenie przez klienta stosownego oświadczenia na piśmie. Osoba ubiegająca się o bezpłatną poradę musi oświadczyć m.in., że nie jest w stanie pokryć kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika procesowego, jej sprawy nie prowadzi adwokat ani radca prawny. Ponadto podpisywany przez klienta formularz zawiera zgodę na przetwarzanie danych osobowych oraz stosowną klauzulę informacyjną. W naszej poradni działają obecnie sekcje prawa: cywilnego, karnego, administracyjnego, pracy i zwierząt. Posiadamy także tzw. sekcję zamiejscową w Chorzowie. Jest to oddział stworzony z myślą o osobach, którym wygodniej zgłosić się ze swoją sprawą w Chorzowie niż w Katowicach.
Powszechnie znana jest rzymska sentencja: ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi). Czasami jednak można spotkać się z osobami, które nie wiedzą o swoich prawach i nie mają pojęcia, gdzie szukać pomocy, lub boją się o nią poprosić. W jaki sposób można to zmienić?
AJ: Niewiedza o przysługujących nam, obywatelom, prawach i ciążących na nas obowiązkach wynika, w moim przekonaniu, z wadliwości realizowanego dotychczas w szkołach programu edukacji prawnej. Nauczano o „podstawach podstaw” prawa, o organach władzy publicznej szczebla centralnego i najważniejszych gałęziach prawa, takich jak prawo karne, cywilne czy administracyjne. Brakuje jednak podstawowych, praktycznych wskazówek, które z pewnością ułatwiłyby życie każdemu z nas. Zdaje się, że remedium na owe „niedobory informacyjne” jest zmiana modelu kształcenia na poziomie podstawowym i licealnym. Bezzasadne byłoby jednak twierdzenie, że edukacja szkolna to jedyna droga do uzyskania niezbędnej wiedzy – wiele bowiem zależy od nas samych i naszej ciekawości świata.
MP: Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie wszyscy wiedzą, gdzie można uzyskać nieodpłatną pomoc prawną, dlatego wychodzimy takim osobom naprzeciw: rozwieszamy plakaty lub zostawiamy promujące Poradnię ulotki w sądach, urzędach i innych miejscach, do których trafiają nasi potencjalni klienci. Świadomość prawną staramy się też podnosić wśród młodzieży, organizując warsztaty dla licealistów, a także u osób starszych, prowadząc zajęcia dla słuchaczy uniwersytetu trzeciego wieku.
Z jakimi sprawami najczęściej spotykacie się w swojej pracy?
MP: To, z jakimi sprawami mamy najczęściej do czynienia, zależy od rodzaju trafiających do nas klientów. Ze względu na fakt, że działalność SPP nastawiona jest głównie na udzielanie porad osobom niezamożnym, najczęściej są to sprawy z tzw. życia codziennego mieszkańców Katowic i okolic. Dla Sekcji Prawa Cywilnego chlebem powszednim są problemy spadkowe, rodzinne, lokalowe i spółdzielcze. Sekcja Prawa Pracy często zajmuje się sprawami o ustalenie stosunku pracy, wypłatę należnego wynagrodzenia, jak również udziela pomocy w zakresie ubezpieczeń społecznych. W Sekcji Prawa Administracyjnego powtarzającymi się problemami są świadczenia z pomocy społecznej, a Sekcja Prawa Karnego zajmuje się obsługą spraw z przesyłanych przez osadzonych listów, w których najczęściej skarżą się oni na warunki panujące w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz proszą o pomoc w dochodzeniu zadośćuczynienia z tego tytułu. Na ich prośbę sporządza się także wnioski o wydanie wyroku łącznego czy o warunkowe zwolnienie z odbywania reszty kary.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o działalności Studenckiej Poradni Prawnej, a także poznać harmonogram wizyt, zachęcamy do odwiedzenia strony: www.spp.us.edu.pl.
Tekst: Agnieszka Żeliszewska
Artykuł pochodzi z magazynu „Suplement” (październik/listopad 2018).