Temat rodziny jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych i najczęściej poruszanych. Dochodzi nawet do sytuacji, kiedy pozycja i wartość wspólnoty rodzinnej jest podawana w wątpliwość. O sytuacji rodziny i małżeństwa we współczesnej Polsce oraz o problemach, z którymi borykają się młodzi ludzie, porozmawiałam z Marceliną Szymczyk, członkiem Studenckiego Koła Naukowego Nauk o Rodzinie PRO.
AŻ: Coraz więcej młodych osób zawiera wcześnie małżeństwa, a po kilku latach dochodzi do rozwodów. Czemu tak się dzieje? Czy wobec tego małżeństwo stanowi jakąś wartość?
MS: W sytuacji, gdy dochodzi do rozwodu, należy odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest powodem podjęcia tak trudnej decyzji. Z badań przeprowadzanych przez różne instytucje zajmujące się pomocą małżeństwom w trudnościach wynika, że decyzja o rozejściu się jest podyktowana przede wszystkim:brakiem dojrzałości do nowej sytuacji życiowej,brakiem dialogu pomiędzy małżonkami, brakiem czasu dla siebie,różnicami w charakterze,pojawiającą się rutyną,piętrzącymi się i nierozwiązanymi problemami,uciekaniem od sytuacji kryzysowej,poważnym kryzysem (np. chorobą w rodzinie bądź uzależnieniem) czy wpływem otoczenia (np. rozmowy z osobami, które nie są szczęśliwe w małżeństwie, doradzanie młodym rozwodu jako łatwego wyjścia z trudnej sytuacji, brak wsparcia w rodzinie itp.). Warto zaznaczyć, że decyzja o zawarciu małżeństwa powinna być przemyślana i dojrzała. Kryzys pojawiający się w związku nie powoduje, że jest on bezwartościowy! Można to przyrównać do momentu, gdy na świecie pojawia się dziecko. Trudności związane z tą sytuacją nie sprawiają, że zadajemy sobie pytanie o wartość tego nowego człowieka. Wzięcie ślubu nie wiąże się z brakiem problemów, a jego niepodważalna wartość wypływa właśnie z tego, że małżonkowie mogą wspólnie wspierać się w budowaniu jedności.
Jaki stosunek mają inne nauki do instytucji małżeństwa?
Definicja małżeństwa w języku polskim odnosi się do związku małżeńskiego, nazywając je trwałym związkiem kobiety i mężczyzny, których celem jest stworzenie rodziny. Socjologia zauważa, że jest ono społecznie akceptowanym i względnie trwałym związkiem mężczyzny i kobiety powołanym do wzajemnej pomocy. Z perspektywy psychologicznej małżeństwo jest jednością dwóch różnych indywidualności, decydujących się być ze sobą do końca życia. Wreszcie spojrzenie teologiczne, w którym małżeństwo jest przymierzem zawartym pomiędzy mężczyzną a kobietą i podniesionym do godności sakramentu, a więc jest święte i nierozerwalne. Na różnych płaszczyznach podkreśla się zatem wielką wartość małżeństwa oraz jego jedność i nierozerwalność.
Co można poradzić młodym ludziom, którzy decydują się na małżeństwo, aby udało im się uniknąć rozwodu? Warto walczyć do końca czy lepiej pogodzić się z klęską?
Kiedy mówimy o małżeństwie, możemy przypuszczać, że najważniejszym powodem jego zawarcia była miłość pomiędzy małżonkami. Jeśli ona nieustannie trwa, to zarówno mężczyzna, jak i kobieta, powinni dążyć do przezwyciężania trudności pojawiających się na ich drodze. Najważniejszym elementem, który chroni małżeństwo przed rozpadem, jest niedopuszczenie do poważnego kryzysu, który niszczy relacje między mężem i żoną.
Jak w takim razie zapobiegać kłopotom w związku?
Wiele sposobów nie należy do szczególnie skomplikowanych, istotna jednak jest tutaj decyzja obojga małżonków o próbie porozumienia i naprawy. Aby uniknąć głębokiego kryzysu, którego następstwem może być rozwód, należy rozmawiać, nawet na najbardziej błahe tematy, być otwartym na potrzeby małżonka, umieć słuchać, okazywać bliskość i czułość, mówić „kocham cię”, starać się przełamać rutynę, dbać o świętowanie i obchodzenie rocznic, poświęcać sobie czas, nie mieć tajemnic, wzajemnie sobie pomagać, a także budować relację na fundamencie wiary. W sytuacji, kiedy pojawia się kryzys, z którym małżonkowie nie potrafią sobie poradzić, zawsze powinni skorzystać z pomocy innych osób. Uchroni ich to od pochopnej często decyzji o rozwodzie. Aktualnie istnieje wiele instytucji, które pomagają małżeństwom w kryzysie (np. Wspólnota Trudnych Małżeństw SYCHAR, Chrześcijański Ośrodek Pomocy Psychologicznej „Betesda”, Specjalistyczna Poradnia Rodzinna „Domowe ognisko”, Katowickie Centrum Psychoterapii i Twórczego Działania, a nawet poradnie małżeńskie działające przy wielu parafiach).
Przyczyną rozpadu wielu związków jest tzw. trójkąt małżeński, czyli on, ona i mamusia. Co zrobić, gdy partner lub partnerka słucha matki w każdej kwestii?
Wówczas małżonkowie powinni szczerze porozmawiać. W takiej rozmowie ważna jest postawa otwartości na drugą osobę. Zamiast atakować i oskarżać, warto powiedzieć, jak „ja” czuję się w danej sytuacji, jakie mam zdanie na ten temat. Należy również zaproponować rozwiązania i wypracować kompromis. Jeśli relacje pomiędzy małżonkami i rodzicami są dobre, warto również porozmawiać z mamą, pamiętając przy tym także o otwartości i wzajemnym szacunku. Często w takim przypadku małżonkowie nie zdają sobie sprawy, że takie relacje są bardzo toksyczne dla ich związku. Powinni więc nabrać dystansu i, jeśli trzeba, skorzystać z pomocy osób trzecich.
Jak wiadomo, ojciec jest dla dziecka pierwowzorem mężczyzny – synowi pokazuje świat i uczy męskich czynności, natomiast córce pomaga zbudować poczucie własnej wartości już od najmłodszych lat. Wobec tego, czy samotna matka jest w stanie zastąpić oboje rodziców?
Borykając się z tym problemem, warto zastanowić się, czy matka wychowująca dziecko bez jego ojca jest rzeczywiście samotna. Oczywiście, ojciec powinien uczestniczyć w wychowaniu dziecka, a ojcowskiego autorytetu nie można całkowicie zastąpić, dlatego, jeśli tylko to możliwe, matka powinna utrzymywać z nim kontakt i powinien on aktywnie uczestniczyć w życiu obojga. Jeżeli jednak nie ma takiej możliwości, kobiecie mogą pomagać dziadkowie, którzy również mają nieoceniony wpływ na wychowanie dziecka. W sytuacji, gdy kobieta nie ma żadnej rodziny ani nikogo bliskiego, może zwrócić się o pomoc do różnych instytucji pomagających samotnym matkom (ośrodki pomocy społecznej, domy samotnej matki, fundacje, stowarzyszenia lub grupy wsparcia dla samotnych matek).
Co w sytuacji, gdy studentka wychowuje samotnie dziecko? Czy są jakieś instytucje na studiach, które zajmują się pomocą takim osobom, wspieraniem ich?
Na uniwersytetach istnieją często żłobki i przedszkola dla dzieci studentów, z których można korzystać. Uczelnie oferują także pomoc psychologiczną, materialną (w formie stypendiów socjalnych) oraz duchową (duszpasterstwa akademickie).
Jakie czynniki znacząco wpłynęły na to, że rodzina w dzisiejszych czasach jest zagrożona? Czy można temu w jakiś sposób zaradzić?
Przyczyny zagrożeń dla rodziny można podzielić na wewnętrzne (wynikające z problemów w rodzinie) i zewnętrzne (wpływ środowiska). Wewnętrzne przyczyny zagrożenia dla rodziny niewiele różnią się od tych wymienionych w przypadku zagrożeń dla małżeństwa. Pojawia się tutaj przede wszystkim brak komunikacji, brak czasu, uciekanie od problemów czy nieprzygotowanie do nowej roli. Natomiast do zewnętrznych zaliczamy przede wszystkim wszelkie próby przedefiniowania tradycyjnego modelu rodziny. Młodym proponuje się „wolne związki”, niesformalizowane, w których każdy ma nieograniczone działania. Skrajnym przejawem jest promowanie związków homoseksualnych i domaganie się nadania im statusu rodziny, a także atakowanie tradycyjnych wartości (miłości, dobra, szacunku) i ukazywanie ich jako niemodnych, nakazanych przez Kościół. Głównym zagrożeniem dla rodziny jest pojawiający się kryzys wartości, który u wielu młodych rodzi pytanie, czy warto zakładać i budować rodzinę. Sposobem na pojawiające się czynniki zagrażające wspólnocie rodzinnej może być przede wszystkim jej obrona. Studenckie Koło Naukowe Nauk o Rodzinie PRO stara się od samego początku wskazywać na pozytywne strony budowania tradycyjnej rodziny. Świadome i autentyczne trafianie do młodych jest ważnym elementem zachęcającym do podjęcia decyzji o zawarciu małżeństwa i założeniu rodziny.
Jeżeli chciałbyś porozmawiać o wartości rodziny w dzisiejszych czasach i nie tylko lub interesuje cię dołączenie do grona SKNNoR PRO, to odwiedź ich stronę na Facebooku [TUTAJ].
Autorka tekstu: Agnieszka Żeliszewska
Artykuł pochodzi z magazynu „Suplement” (luty/marzec 2017).